دوره 2، شماره 5 - ( 12-1403 )
جلد 2 شماره 5 صفحات 65-42 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mahdavian S S, Dariush B. Typology of Mosques in the Caspian Cultural Region
The Intertwining of Vernacular and Ritual Patterns. JORS 2025; 2 (5) :42-65
URL: http://jors-sj.com/article-1-61-fa.html
URL: http://jors-sj.com/article-1-61-fa.html
مهدویان سیده سعیده، داریوش بابک. گونه‌شناسی مساجد پهنۀ فرهنگی خزر (کاسپین)
در‌هم‌‌تنیدگی الگوهای بومی و آیینی. مکتب احیاء. 1403; 2 (5) :42-65
1- گروه مطالعات و حفاظت از میراث معماری و شهری، دانشکدۀ معماری، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهرا، گیلان، شهرستان فومن، خیابان شهدا، کوچه‌ی شهید صفری، پلاک ۲۱۰، طبقه‌ی دوم.
2- مؤسسۀ پژوهشی معماری شیخ بهایی، تهران، ایران، تهران، بلوار کشاورز، نبش خیابان شانزده آذر، مجتمع فناوری دانشگاه الزهرا، واحد 608 و 606.
2- مؤسسۀ پژوهشی معماری شیخ بهایی، تهران، ایران، تهران، بلوار کشاورز، نبش خیابان شانزده آذر، مجتمع فناوری دانشگاه الزهرا، واحد 608 و 606.
چکیده: (153 مشاهده)
مساجد پهنۀ فرهنگی خزر (کاسپین)، به‌عنوان یکی از عرصه‌های کمتر مطالعه‌شده در معماری مذهبی ایران، دارای ویژگی‌هایی هستند که از زمینه‌های اقلیمی، مصالح بومی و شیوه‌های زیست منطقه تأثیر پذیرفته‌اند، درحالی‌که اغلب گونه‌شناسی‌های رایج در معماری اسلامی بر مبنای الگوهای مناطق مرکزی ایران شکل گرفته‌اند. ساختار فضایی مساجد شمال کشور از این الگوها تبعیت نمی‌کند و نیازمند رویکردی نوین و بومی‌گراست. مسئلۀ اصلی پژوهش، شناسایی و تحلیل گونه‌های فضایی شاخص در این منطقه و تدوین مدلی برای گونه‌شناسی مبتنی‌بر ویژگی‌های بومی است. در این راستا، دو پرسش مطرح می‌شود: ۱) الگوهای مبنایی معماری بومی در گونه‌بندی مساجد پهنۀ فرهنگی خزر (کاسپین) کدام‌اند؟ ۲) مساجد این پهنه در قالب چه گونه‌هایی قابل طبقه‌بندی هستند؟ فرضیۀ پژوهش آن است که گونه‌های شاخص مساجد شمال ایران با اتکا بر الگوهای بومی نظیر ایوان و شبستان چوبی، ساختاری مستقل از الگوهای رایج مناطق مرکزی دارند و از سه لایۀ فضایی محصور، نیمه‌محصور و گشوده بهره می‌برند. روش پژوهش بر مبنای تحلیل توصیفی-تطبیقی، مطالعۀ میدانی و تفسیر داده‌های تاریخی و پلان‌های موجود بناهاست. از میان ۴۴ مسجد مورد بررسی در سه استان شمالی کشور، شش گونۀ اصلی و سه زیرگونه شناسایی شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که «شبستان خزری» با ۴۵ درصد فراوانی، الگوی غالب در منطقه است و در کنار آن، گونه‌هایی با ترکیب ایوان خزری، میانسرا و طنبی نیز مشاهده می‌شود. نتیجه‌گیری پژوهش حاکی از آن است که گونه‌شناسی مساجد در این پهنه، نه‌تنها بازتابی از شرایط اقلیمی، بلکه نمود پیوند الگوهای بومی با کارکردهای آیینی است و مدلی منعطف برای تحلیل معماری مذهبی در بسترهای محلی فراهم می‌آورد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |