1- گروه مطالعات و حفاظت از میراث معماری و شهری، دانشکده‌ی معماری، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، گیلان، شهرستان فومن، خیابان شهدا، کوچه‌ی شهید صفری، پلاک ۲۱۰، طبقه‌ی دوم.
2- مؤسسه‌ی پژوهشی معماری شیخ بهایی، تهران، بلوار کشاورز، نبش خیابان شانزده آذر، مجتمع فناوری دانشگاه الزهرا، واحد 608 و 606.
2- مؤسسه‌ی پژوهشی معماری شیخ بهایی، تهران، بلوار کشاورز، نبش خیابان شانزده آذر، مجتمع فناوری دانشگاه الزهرا، واحد 608 و 606.
چکیده: (34 مشاهده)
مساجد پهنه‌ی فرهنگی خزر (کاسپین)، به‌عنوان یکی از عرصه‌های کمتر مطالعه‌شده در معماری مذهبی ایران، دارای ویژگی‌هایی هستند که از زمینه‌های اقلیمی، مصالح بومی و شیوه‌های زیست منطقه تأثیر پذیرفته‌اند، درحالی‌که اغلب گونه‌شناسی‌های رایج در معماری اسلامی بر مبنای الگوهای مناطق مرکزی ایران شکل گرفته‌اند. ساختار فضایی مساجد شمال کشور از این الگوها تبعیت نمی‌کند و نیازمند رویکردی نوین و بومی‌گراست. مسئله‌ی اصلی پژوهش، شناسایی و تحلیل گونه‌های فضایی شاخص در این منطقه و تدوین مدلی برای گونه‌شناسی مبتنی‌بر ویژگی‌های بومی است. در این راستا، دو پرسش مطرح می‌شود: ۱) الگوهای مبنایی معماری بومی در گونه‌بندی مساجد پهنه‌ی فرهنگی خزر (کاسپین) کدام‌اند؟ ۲) مساجد این پهنه در قالب چه گونه‌هایی قابل طبقه‌بندی هستند؟ فرضیه‌ی پژوهش آن است که گونه‌های شاخص مساجد شمال ایران با اتکا بر الگوهای بومی نظیر ایوان و شبستان چوبی، ساختاری مستقل از الگوهای رایج مناطق مرکزی دارند و از سه لایه‌ی فضایی محصور، نیمه‌محصور و گشوده بهره می‌برند. روش تحقیق بر مبنای تحلیل توصیفی-تطبیقی، مطالعه‌ی میدانی و تفسیر داده‌های تاریخی و پلان‌های موجود بناهاست. از میان ۴۴ مسجد مورد بررسی در سه استان شمالی کشور، شش گونه‌ی اصلی و سه زیرگونه شناسایی شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که «شبستان خزری» با ۴۵٪ فراوانی، الگوی غالب در منطقه است و در کنار آن، گونه‌هایی با ترکیب ایوان خزری، میانسرا و طنبی نیز مشاهده می‌شود. نتیجه‌گیری پژوهش حاکی از آن است که گونه‌شناسی مساجد در این پهنه، نه‌تنها بازتابی از شرایط اقلیمی، بلکه نمود پیوند الگوهای بومی با کارکردهای آیینی است و مدلی منعطف برای تحلیل معماری مذهبی در بسترهای محلی فراهم می‌آورد.
مساجد پهنه‌ی فرهنگی خزر (کاسپین)، به‌عنوان یکی از عرصه‌های کمتر مطالعه‌شده در معماری مذهبی ایران، دارای ویژگی‌هایی هستند که از زمینه‌های اقلیمی، مصالح بومی و شیوه‌های زیست منطقه تأثیر پذیرفته‌اند، درحالی‌که اغلب گونه‌شناسی‌های رایج در معماری اسلامی بر مبنای الگوهای مناطق مرکزی ایران شکل گرفته‌اند. ساختار فضایی مساجد شمال کشور از این الگوها تبعیت نمی‌کند و نیازمند رویکردی نوین و بومی‌گراست. مسئله‌ی اصلی پژوهش، شناسایی و تحلیل گونه‌های فضایی شاخص در این منطقه و تدوین مدلی برای گونه‌شناسی مبتنی‌بر ویژگی‌های بومی است. در این راستا، دو پرسش مطرح می‌شود: ۱) الگوهای مبنایی معماری بومی در گونه‌بندی مساجد پهنه‌ی فرهنگی خزر (کاسپین) کدام‌اند؟ ۲) مساجد این پهنه در قالب چه گونه‌هایی قابل طبقه‌بندی هستند؟ فرضیه‌ی پژوهش آن است که گونه‌های شاخص مساجد شمال ایران با اتکا بر الگوهای بومی نظیر ایوان و شبستان چوبی، ساختاری مستقل از الگوهای رایج مناطق مرکزی دارند و از سه لایه‌ی فضایی محصور، نیمه‌محصور و گشوده بهره می‌برند. روش تحقیق بر مبنای تحلیل توصیفی-تطبیقی، مطالعه‌ی میدانی و تفسیر داده‌های تاریخی و پلان‌های موجود بناهاست. از میان ۴۴ مسجد مورد بررسی در سه استان شمالی کشور، شش گونه‌ی اصلی و سه زیرگونه شناسایی شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که «شبستان خزری» با ۴۵٪ فراوانی، الگوی غالب در منطقه است و در کنار آن، گونه‌هایی با ترکیب ایوان خزری، میانسرا و طنبی نیز مشاهده می‌شود. نتیجه‌گیری پژوهش حاکی از آن است که گونه‌شناسی مساجد در این پهنه، نه‌تنها بازتابی از شرایط اقلیمی، بلکه نمود پیوند الگوهای بومی با کارکردهای آیینی است و مدلی منعطف برای تحلیل معماری مذهبی در بسترهای محلی فراهم می‌آورد.
مساجد پهنه‌ی فرهنگی خزر (کاسپین)، به‌عنوان یکی از عرصه‌های کمتر مطالعه‌شده در معماری مذهبی ایران، دارای ویژگی‌هایی هستند که از زمینه‌های اقلیمی، مصالح بومی و شیوه‌های زیست منطقه تأثیر پذیرفته‌اند، درحالی‌که اغلب گونه‌شناسی‌های رایج در معماری اسلامی بر مبنای الگوهای مناطق مرکزی ایران شکل گرفته‌اند. ساختار فضایی مساجد شمال کشور از این الگوها تبعیت نمی‌کند و نیازمند رویکردی نوین و بومی‌گراست. مسئله‌ی اصلی پژوهش، شناسایی و تحلیل گونه‌های فضایی شاخص در این منطقه و تدوین مدلی برای گونه‌شناسی مبتنی‌بر ویژگی‌های بومی است. در این راستا، دو پرسش مطرح می‌شود: ۱) الگوهای مبنایی معماری بومی در گونه‌بندی مساجد پهنه‌ی فرهنگی خزر (کاسپین) کدام‌اند؟ ۲) مساجد این پهنه در قالب چه گونه‌هایی قابل طبقه‌بندی هستند؟ فرضیه‌ی پژوهش آن است که گونه‌های شاخص مساجد شمال ایران با اتکا بر الگوهای بومی نظیر ایوان و شبستان چوبی، ساختاری مستقل از الگوهای رایج مناطق مرکزی دارند و از سه لایه‌ی فضایی محصور، نیمه‌محصور و گشوده بهره می‌برند. روش تحقیق بر مبنای تحلیل توصیفی-تطبیقی، مطالعه‌ی میدانی و تفسیر داده‌های تاریخی و پلان‌های موجود بناهاست. از میان ۴۴ مسجد مورد بررسی در سه استان شمالی کشور، شش گونه‌ی اصلی و سه زیرگونه شناسایی شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که «شبستان خزری» با ۴۵٪ فراوانی، الگوی غالب در منطقه است و در کنار آن، گونه‌هایی با ترکیب ایوان خزری، میانسرا و طنبی نیز مشاهده می‌شود. نتیجه‌گیری پژوهش حاکی از آن است که گونه‌شناسی مساجد در این پهنه، نه‌تنها بازتابی از شرایط اقلیمی، بلکه نمود پیوند الگوهای بومی با کارکردهای آیینی است و مدلی منعطف برای تحلیل معماری مذهبی در بسترهای محلی فراهم می‌آورد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |