نقش رودخانه‌ها در تاریخ شهرسازی به‌‌عنوان عنصر طبیعی بنیادین، نقش اساسی در شکل‌گیری، تثبیت و توسعه مراکز شهری ایفا کرده‌اند. دزفول نیز به‌‌عنوان شهری رودپای، همواره تحت تأثیر رودخانه دز شکل گرفته و تحول یافته است. این پژوهش با روش توصیفی‌‌-‌تحلیلی و رویکرد تاریخی فضایی، به بررسی رابطه مرکز شهر دزفول و رودخانه دز در طول ادوار مختلف تاریخی از دوره ساسانی تا عصر معاصر می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که در دوره ساسانی، رودخانه نقش دفاعی و زیربنایی در استقرار نخستین هسته شهر داشته است. در دوران اسلامی، به‌‌ویژه با گسترش شبکه قمش‌ها، مرکز شهر در پیوند مستقیم با منابع آب و کشاورزی پیرامونش گسترش یافت. در دوران صفوی تا قاجار، تمرکز بر شبکه محلات بر‌اساس قمش‌ها و سازمان اجتماعی محله‌محور، رابطه مرکز شهر با رودخانه را در حد متوسط نگه داشت. اما در دوره پهلوی و معاصر، با استقرار سیستم‌های نوین آبرسانی، احداث خیابان‌های جدید، شکل‌گیری مراکز شهری نوظهور و تغییر رویکرد کالبدی و عملکردی شهر، نقش رودخانه در هویت‌بخشی مرکز شهر به‌‌تدریج کمرنگ شد و به حداقل کاهش یافت. در حال حاضر، نقش رودخانه عمدتاً به‌‌عنوان لبه طبیعی و فضای تفرجی مطرح است و پیوند ساختاری و عملکردی آن با مرکز شهر گسسته شده است. این تحولات گویای دگرگونی عمیق در الگوی شکل‌گیری و هویت‌پایی شهر دزفول است که از وابستگی طبیعی به رودخانه، به ساختار انسان‌ساخت و منفک از بستر طبیعی تغییر یافته است.

واژه‌های کلیدی: مرکز شهر، رودخانه دز، دزفول، تحوالت

     

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

---

---